ՀՀ կրթության տեսչական մարմնի' ռիսկի գնահատման, ստուգումների պլանավորման, վերլուծությունների և գնահատման վարչությունը (ՌԳՍՊՎԳ) նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների տնօրենների և աշխատողների համար պատրաստել է այս մեթոդական ուղեցույցը՝ նպատակ ունենալով աջակցել կրթական գործունեությունը բնութագրող ռիսկայնության հիմնական չափանիշների վերագնահատման համար անհրաժեշտ տեղեկատվությունը համապատասխան հավելվածում լրացնելու գործընթացին:
|
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
Նախաբան
ՆԱԽԱԲԱՆ
Ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին ՀՀ օրենքի հոդված 2.1-ի պահանջներով, հիմք ընդունելով ՀՀ կառավարության 22.08.2019թ. N 1153-Ն որոշմամբ հաստատված «ՀՀ կրթության տեսչական մարմնի' ռիսկի վրա հիմնված ստուգումների մեթոդաբանությունը և ռիսկայնությունը որոշող չափանիշների ընդհանուր նկարագիրը հաստատելու մասին» հավելվածը (այսուհետ՝ մեթոդաբանություն)՝ ՀՀ կրթության տեսչական մարմինը (այսուհետ՝ տեսչական մարմին) յուրաքանչյուր ուսումնական տարվա սկզբին իրականացնում է ՀՀ նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների (այսուհետ՝ նաև հաստատություն) կրթական գործունեությունը բնութագրող ռիսկերի (ոլորտային, անհատական) վերագնահատում: Այդ գործընթացն իրականացնելիս տեսչական մարմինն իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակում, ըստ գնահատման բնութագրիչների (Excel ձևաչափ) կազմված հավելվածի (այսուհետ՝ հավելված), ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի (այսուհետ՝ ՀՀ ԿԳՄՍ) նախարարությունից և ոչ պետական ուսումնական հաստատություններից հավաքագրում է տեղեկատվություն: Անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, լրացված հավելվածով, տրամադրում են հաստատությունների տնօրենները:
Հավաքագրված տեղեկատվությունը հնարավորություն է տալիս տեսչական մարմնին'
Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ոլորտներում, ըստ հավաքագրված տեղեկատվության, հաստատությունների ռիսկը վերագնահատվում է կրթական գործունեությունը բնութագրող հետևյալ չափանիշների համաձայն.
Տեսչական մարմնի կողմից տրամադրվող հավելվածում (էլեկտրոնային աղյուսակը)՝ հաստատության տնօրենը լրացնում է հետևյալ տվյալները.
Հաստատությունները, որոնք իրականացնում են նախնական (արհեստագործական) մասնագիտական կրթական ծրագրեր, տվյալները լրացնելիս պետք է ընտրեն ուղարկված էլեկտրոնային աղյուսակի «Նախնական մասնագիտական» հավելվածը' 1-ին եզրագծված հատված :
Հաստատությունները, որոնք իրականացնում են միջին մասնագիտական կրթական ծրագրեր, տվյալները լրացնելիս պետք է ընտրեն ուղարկված էլեկտրոնային աղյուսակի «Միջին մասնագիտական» հավելվածը' 2-րդ եզրագծված հատված
Այն ուսումնական հաստատությունները, որոնք իրականացնում են և´ նախնական (արհեստագործական), և´ միջին մասնագիտական կրթական ծրագրեր՝ տվյալները պետք է լրացնեն 2 հավելվածներում' յուրաքանչյուր կրթական ծրագրի համար ընտրելով համապատասխան մասը, այսինքն լրացվում են և´ 1-ին, և´ 2-րդ եզրագծված հատվածներում նշված էլեկտրոնային աղյուսակները:
Նշված յուրաքանչյուր կետի վերաբերյալ համապատասխան տվյալները ճշգրիտ լրացնելու համար անհրաժեշտ է հետևել սույն ուղեցույցին և բերված օրինակներին:
Տեղեկատվությունը անհրաժեշտ է տրամադրել էլեկտրոնային (Excel) տարբերակով:
Մեթոդական ուղեցույցում դիտարկվել է 2022-2023 ուստարին, հետևաբար բերված բոլոր օրինակներում տեղեկատվությունը լրացվել է ըստ 2021 թվականի սեպտեմբերի 1-ից 2022 թվականի օգոստոսի 31-ն ընկած ժամանակահատվածի:
ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲՆՈՒԹԱԳՐՈՂ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ
Նկ. 1
Նկար 1-ում ներկայացված եզրագծված հատվածը լրացնելու համար «B» և «C» սյունակների համապատասխան բջիջներում անհրաժեշտ է լրացնել ուսումնական հաստատության հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ) և պետական ռեգիստրի կոդը: «D» սյան համապատասխան վանդակում' հաստատության անվանումը, իսկ «E» սյունակում' հաստատության կազմակերպական-իրավական ձևը:
Օրինակ' ենթադրենք լրացնում ենք ինֆորմացիա ՀՀ ԿԳՄՍՆ «Էջմիածնի թիվ 6 արհեստագործական պետական ուսումնարան» ՊՈԱԿ-ի վերաբերյալ, ՀՎՀՀ-ն' 4800441, իսկ պետական ռեգիստրի կոդը' 35.240.01410: Ըստ վերոնշված տվյալների' «B»-ից «E» սյունակների համապատասխան վանդակներում տվյալները կլրացվեն նկար 2-ում ներկայացված ձևով:
Հաստատության անվանումը լրացվում է հաստատության կանոնադրությանը համապատասխան:
Նկար 3-ում ներկայացված եզրագծված հատվածի համապատասխան դաշտում, անհրաժեշտ է նշել տվյալ ուստարվա սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ հաստատություն ընդունված սովորողների թիվը' «F» սյան և նախորդ ուստարվա սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ ընդունված սովորողների ընդհանուր թիվը' «G» սյան համապատասխան վանդակներում:
Օրինակ, ենթադրենք հիմա 2022-2023 ուսումնական տարին է, ապա պահանջվող տեղեկատվությունը «F» սյան համապատասխան վանդակում պետք է լրացնել, ըստ հաստատության սովորողների թվի, 2022 թվականի սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ, իսկ «G» սյան համապատասխան վանդակում' սովորողների թիվը 2021 թվականի սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ: Այսպիսով, եթե տվյալ ուստարվա սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ հաստատության սովորողների թիվը 161 է, իսկ նախորդ ուստարվա սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ՝ 126, ապա տվյալները լրացվում են նկար 4-ում ներկայացված ձևով:
Էլեկտրոնային աղյուսակի համապատասխան դաշտում անհրաժեշտ է լրացնել նախորդ ուստարվա ընթացքում տվյալ հաստատությունից հանրակրթական ուսումնական հաստատություն տեղափոխված սովորողների թիվը: Եթե օրինակ՝ 2021-2022 ուստարում ուսումնական հաստատությունից տեղափոխվել է 5 սովորող, ապա ընդգծված մասում լրացվում է տվյալ թիվը (նկար 6):
Նկար 7-ում ներկայացված ընդգծված մասերում անհրաժեշտ է լրացնել տվյալներ հաստատությունում դասավանդվող մասնագիտությունների անվանումների և կրթության համապատասխան հիմքերի վերաբերյալ: Եթե հաստատությունում միևնույն մասնագիտության ուսուցումը իրականացվում է թե´ հիմնական, թե´ միջնակարգ կրթության հիմքերով, ապա պահանջվող տեղեկատվությունը լրացվում է առանձին տողերով:
Եթե, օրինակ, հաստատությունում Հաշվապահություն մասնագիտության ուսուցումը իրականացվում է միջնակարգ կրթության (մ/կ) հիմքով, Սպառողական ապրանքի որակի փորձաքննություն, Տրանսպորտային միջոցների շահագործում և նորոգում, Ատամնատեխնիկական գործ մասնագիտությունների ուսուցումը՝ հիմնական կրթության (հ/կ) հիմքով, իսկ, Համակարգիչների շահագործում մասնագիտության ուսուցումը իրականացվում է և՛ միջնակարգ կրթության (մ/կ), և՛ հիմնական կրթության (հ/կ) հիմքով, ապա տեղեկատվությունը լրացվում է նկար 8-ում ներկայացված ձևով:
Նկար 9-ում ներկայացված է հավելվածի այն մասը, որում անհրաժեշտ է լրացնել հաստատություն ընդունված սովորողների («K» սյուն), տվյալ ուստարում ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի հրամանով հաստատությանը հատկացված սահմանային տեղերի («L» սյուն) և կրթական ծրագրի լիցենզիայով նախատեսված ընդունելության սահմանային տեղերի («M» սյուն) թվերն ըստ մասնագիտությունների:
Օրինակ, եթե Հաշվապահություն մասնագիտությամբ ընդունվել Է 15 սովորող, ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի հրամանով հատկացված տեղերի թիվը 25 է, իսկ լիցենզիայով հատկացված տեղերի թիվը՝ 15, ապա տվյալները լրացվում են այդ մասնագիտության համապատասխան տողում՝ նկար 10-ում ներկայացված աղյուսակի 1-ին տողին համապատասխան:
Նկար 10-ում ներկայացված աղյուսակի մնացյալ տողերը լրացվել են նույն տրամաբանությամբ:
«N» սյան համապատասխան տողում անհրաժեշտ է լրացնել հաստատությունում աշխատող մանկավարժական աշխատողների թիվը տվյալ ուստարվա սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ:
«O» սյան համապատասխան տողում անհրաժեշտ է լրացնել նախորդ ուստարում հաստատություն ընդունված մանկավարժական աշխատողների թիվը:
«P» սյան համապատասխան տողում անհրաժեշտ է լրացնել նախորդ ուստարում ուսումնական հաստատությունից ազատված մանկավարժական աշխատողների թիվը:
Համաձայն «Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի 2-րդ կետի' արհեստագործական և միջին մասնագիտական կրթական ծրագրեր իրականացնող կազմակերպությունների մանկավարժական աշխատողներ են համարվում դասախոսները և արտադրական ուսուցման վարպետները:
Օրինակ, եթե հաստատությունում, տվյալ ուստարվա սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ, մանկավարժների ընդհանուր թիվը 20 է, իսկ նախորդ ուստարում ընդունված և ազատված մանկավարժների թվերը համապատասխանաբար՝ 2 և 3, ապա տվյալները լրացվում են նկար 12-ում ներկայացված ձևով:
«Q» սյան համապատասխան բջիջում հաստատությունները (լիցենզիայի առկայության դեպքում) պետք է լրացնեն այն մասնագիտությունների անվանումները, որոնցում, ըստ պետական լիազորված մարմնի (ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության) հատկացրած տեղերի, առնվազն 3 տարի անընդմեջ չի իրականացվել ընդունելություն: Տվյալները լրացնելիս անհրաժեշտ է նշել տվյալ մասնագիտության ամբողջական անվանումը, լիցենզիայի տրման տարեթիվը:
«R» սյան համապատասխան բջիջում անհրաժեշտ է լրացնել լիցենզիայի առկայության դեպքում, ըստ տվյալ մասնագիտության, կրթական գործընթաց չիրականացնելու տարեթվերը:
Օրինակ, եթե հաստատության «Բաց լեռնային աշխատանքներ» մասնագիտությամբ (լիցենզիան տրվել է 2017 թվականին) ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության հատկացրած տեղերում ընդունելություն չի իրականացվել 2018-2021 թվականներին, ապա լրացված տվյալները կունենան նկար 14-ում ներկայացված տեսքը:
Ուղեցույց նախնական և միջին մասնագիտական ուս․ հաստատությունների տնօրենների համար
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
Նախաբան
Ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին ՀՀ օրենքի հոդված 2.1.-ի պահանջներով, հիմք ընդունելով ՀՀ կառավարության 25.11.2021թ. N 1947-Ն որոշմամբ հաստատված «ՀՀ կրթության տեսչական մարմնի' ռիսկի վրա հիմնված ստուգումների մեթոդաբանությունը և ռիսկայնությունը որոշող չափանիշների ընդհանուր նկարագիրը հաստատելու մասին» հավելվածը (այսուհետ՝ մեթոդաբանություն)՝ ՀՀ կրթության տեսչական մարմինը (այսուհետ՝ տեսչական մարմին) յուրաքանչյուր ուսումնական տարվա սկզբին իրականացնում է ՀՀ հանրակրթական հիմնական ծրագրեր իրականացնող ուսումնական հաստատությունների (այսուհետ՝ նաև դպրոց) կրթական գործունեությունը բնութագրող ռիսկերի (ոլորտային, անհատական) վերագնահատում: Այդ գործընթացն իրականացնելիս տեսչական մարմինն իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակում, ըստ գնահատման բնութագրիչների (Excel ձևաչափ) կազմված հավելվածի (այսուհետ՝ հավելված), ՀՀ մարզպետարաններից, Երևանի քաղաքապետարանից, ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունից (այսուհետ՝ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարություն), ոչ պետական դպրոցներից հավաքագրում է տեղեկատվություն: Անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, լրացված հավելվածով, տրամադրում են դպրոցների տնօրենները:
Հավաքագրված տեղեկատվությունը հնարավորություն է տալիս տեսչական մարմնին'
Հանրակրթության (միջնակարգ կրթության) ոլորտում՝ ըստ հավաքագրված տեղեկատվության՝ դպրոցի ռիսկը վերագնահատվում է կրթական գործունեությունը բնութագրող հետևյալ չափանիշների համաձայն.
3) դպրոցում գերբեռնված դասարանների առկայություն,
4) ըստ կրթական աստիճանների՝ դպրոցի համապատասխան լիցենզիայով սահմանված սովորողների սահմանային թվի գերազանցման չափ,
5) սովորողների շարժ,
6) նախորդ ուսումնական տարում իրականացված վերահսկողական գործառույթների (բացառությամբ՝ ստուգման) արդյունքում արձանագրված՝ մանկավարժական աշխատողների նշանակումներին վերաբերող խախտումների թիվ՝ բացառելով արձանագրված խախտումների կրկնակի հաշվարկումը,
7) նախորդ ուսումնական տարում իրականացված վերահսկողական գործառույթների (բացառությամբ՝ ստուգման) արդյունքում արձանագրված այլ խախտումների թիվ՝ բացառելով արձանագրված խախտումների կրկնակի հաշվարկումը,
8) դպրոցի գործունեության վերաբերյալ նախորդ ուսումնական տարում ստացված դիմում-բողոքների թիվ (բացառությամբ՝ անանուն և կեղծ, ինչպես նաև՝ տեսչական մարմնի իրավասության շրջանակներից դուրս դիմումների),
9) ստուգման արդյունքում հայտնաբերված խախտումների պարբերականություն,
10) ստուգման արդյունքում արձանագրված խախտումների հետևանքների վերացմանն ուղղված գործողությունների արդյունքներ:
Տեսչական մարմնի կողմից տրամադրվող հավելվածը (էլեկտրոնային աղյուսակը)՝ համաձայն մեթոդաբանության, արդեն իսկ ներառում է տեղեկատվություն դպրոցի անվանման, կազմակերպաիրավական ձևի, հարկ վճարողի հաշվառման համարի (ՀՎՀՀ), պետական ռեգիստրի կոդի վերաբերյալ: Այս տեղեկատվությունն ըստ անհրաժեշտության թարմացվում է լիազոր մարմնի կամ դպրոցի կողմից՝ չխախտելով հավելվածում առկա դպրոցների հաջորդականությունը: Հավելվածում չներառված դպրոցների մասին համապատասխան տեղեկատվությունը լրացվում է առկա տեղեկատվությանվերջին տողից հետո:
Ելնելով վերոգրյալից, դպրոցների տնօրենների կողմից էլեկտրոնային աղյուսակի համապատասխան տողում՝
Նշված յուրաքանչյուր կետի վերաբերյալ համապատասխան տվյալները ճշգրիտ լրացնելու համար անհրաժեշտ է հետևել սույն ուղեցույցին, բերված օրինակներին: Տեղեկատվությունը անհրաժեշտ է տրամադրել էլեկտրոնային (Excel) տարբերակով:
ԴՊՐՈՑԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲՆՈՒԹԱԳՐՈՂ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ
Նկ. 1
Նկար 1-ում ներկայացված եզրագծված հատվածի համապատասխան վանդակում, հերթերի առկայության դեպքում նշվում է' առկա է բառը, հակառակ դեպքում' առկա չէ: Օրինակ, եթե դպրոցում առկա է երկրորդ հերթ, իսկ երրորդ հերթ առկա չէ, ապա ինֆորմացիան լրացվում է նկար 2-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 2
Նկ. 3
Էլեկտրոնային աղյուսակի համապատասխան դաշտում անհրաժեշտ է լրացնել ուսումնական հաստատությունում ուսումնական պլանով նախատեսված, սակայն չդասավանդվող առարկայի(ների) վերաբերյալ (Նկ. 1) տվյալներ: Մասնավորապես, եթե օրինակ, դպրոցում չեն դասավանդվում «Ֆիզկուլտուրա» և «ՆԶՊ» առարկաները, ապա համապատասխան վանդակում նշվում են առարկաների անվանումները (Նկ. 4), հակառակ դեպքում, եթե չդասավանդվող առարկաներ չկան, նշվում է' առկա չէ (Նկ. 5):
Նկ. 4 Նկ. 5
Նկ. 6
Նկ 6-ում ներկայացված պահանջներին համապատասխանող տեղեկատվությունը լրացվում է ըստ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության կողմից տրված տարրական ընդհանուր, հիմնական ընդհանուր, միջնակարգ ընդհանուր կրթական ծրագրերի իրականացման լիցենզիայով սահմանված համակազմի սահմանային տեղերի թվի:
Եթե, օրինակ, դպրոցի տարրական կրթական ծրագրի իրականացման լիցենզիայով սովորողների համակազմի սահմանային թիվը 160 է, հիմնական ընդհանուր կրթական ծրագրի դեպքում՝ 335 է, իսկ միջնակարգ ընդհանուր կրթական ծրագրի դեպքում՝ 124, ապա տեղեկատվությունը լրացվում է նկար 7-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 7
Նկ. 8
Նկար 8-ում ներկայացված է հավելվածի այն մասը, որում անհրաժեշտ է լրացնել սովորողների թիվն՝ ըստ դպրոցում իրականացվող հանրակրթական հիմնական ծրագրերի աստիճանների: Մասնավորապես, տարրական դպրոցի (1-4-րդ դասարաններ) սովորողների թիվը լրացվում է «K» սյան, միջին դպրոցի (5-9-րդ դասարաններ) սովորողների թիվը' «M» սյան, իսկ ավագ դպրոցի (10-12-րդ դասարաններ) սովորողների թիվը' «O» սյան համապատասխան տողում: Օրինակ, եթե տարրական դպրոցում սովորում են 148, միջին դպրոցում' 178 և ավագ դպրոցում' 78 սովորողներ, ապա տեղեկատվությունը լրացվում է նկար 9-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 9
Նկ. 10
«J» սյան համապատասխան տողում անհրաժեշտ է լրացնել դպրոցի մանկավարժական աշխատողների թիվը:
Համաձայն ՀՀ կառավարության 14.10.2010թ. N 1391-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ հիմնական ծրագրեր իրականացնող հանրակրթական ուսումնական հասատատության պաշտոնների անվանացանկի (Հավելված N 4)՝ մանկավարժական աշխատողներ են համարվում.
Օրինակ, եթե դպրոցում վերոնշյալ պաշտոններում աշխատող անձանց թիվը 39 է, ապա «J» սյան համապատասխան տողը լրացվում է նկար 11-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 11
Նկ. 12
«Q» և «R» սյուների համապատասխան բջիջներում անհրաժեշտ է լրացնել սովորողների շարժի վերաբերյալ տվյալները: Սովորողների շարժի չափանիշով գնահատվում է, սովորողների ընթացիկ շարժը ուսումնական տարվա ընթացքում: Ինչը նշանակում է, որ նախորդ ուստարվա ընթացքում հաստատություն ընդունված սովորողների թվի վերաբերյալ տեղեկատվությունը չպետք է ներառի նախորդ ուստարվա սկզբում հիմնական կամ միջնակարգ դպրոցի առաջին դասարան, ավագ դպրոցի 10-րդ դասարան ընդունված սովորողների թիվը: Նույն տրամաբանությամբ՝ նախորդ ուստարվա ընթացքում հաստատությունից ազատված սովորողների թվի վերաբերյալ տեղեկատվությունը չպետք է ներառի նախորդ ուստարվա շրջանավարտների թիվը:
Օրինակ, ենթադրենք հիմա 2023-2024 ուսումնական տարին է, հետևաբար պահանջվող տեղեկատվությունը պետք է լրացվի' ըստ 2022-2023 ուսումնական տարվա (տրամադրվող էլեկտրոնային աղյուսակում նշվում է դիտարկվող ուստարին) տվյալների: Եթե 2022 թվականի սեպտեմբերի 1-ից մինչև 2023 թվականի օգոստոսի 31-ն ընկած ժամանակահատվածում այլ դպրոցից կամ այլ բնակության վայրից, կամ այլ երկրից, կամ այլ հանգամանքերում տվյալ դպրոց է ընդունվել 12 աշակերտ, իսկ նույն ժամանկահատվածում դպրոցից ազատվել է 20 աշակերտ' դպրոցը փոխելու, բնակության վայրը փոխելու կամ այլ պատճառներով, ապա տվյալները լրացվում են նկար 13-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 13
Հավելվածի տվյալ բաժնում անհրաժեշտ է լրացնել դպրոցի սովորողների ընդհանուր թիվը և սովորողների թիվը՝ ըստ դասարանների:
Նկ. 14
Դպրոցում սովորողների թիվն՝ ըստ դասարանների անհրաժեշտ է լրացնել նկար 14-ում ներկայացած «T»-ից մինչև «BC» սյուների համապատասխան վանդակներում: Սակայն, եթե օրինակ, դպրոցում ձևավորվել է 4 հատ 1-ին դասարան (I ա, I բ, I գ, I դ), 3 հատ 2-րդ դասարան (II ա, II բ, II գ), ապա անհրաժեշտ է համապատասխան դասարանների նշիչների քանակությամբ ավելացնել սյուներ համապատասխան դասարանը մատնանշող սյուների կողքին (Նկ. 15):
Նկ. 15
Որպես օրինակ դիտարկենք սովորողների թվաքանակներն ըստ դասարանների և նշիչների: Ենթադրենք դպրոցի 1-ին դասարանում սովորում է 38 աշակերտ' I ա-ում 19 և I բ-ում 19, 2-րդ դասարանում' 37 աշակերտ' II ա-ում 20 և II բ-ում 17, 3-րդ դասարանում' 37 աշակերտ' III ա-ում 20 և III բ-ում 17 աշակերտ, 4-րդ դասարանում' 35 աշակերտ' IV ա, 5-րդ դասարանում' 33 աշակերտ' V ա, 6-րդ դասարանում' 42 աշակերտ' VI ա-ում 22 և VI բ-ում 20, 7-րդ դասարանում' 33 աշակերտ' VII ա, 8-րդ դասարանում' 38 աշակերտ' VIII ա-ում' 20 և VIII բ-ում' 18, 9-րդ դասարանում' 32 աշակերտ' IX ա, 10-րդ դասարանում' 21 աշակերտ' X ա, 11-րդ դասարանում' 32 աշակերտ' XI ա-ում' 16 և XI բ-ում' 16, 12-րդ դասարանում' 25 աշակերտ' XII ա (Նկ. 16):
Նկ. 16
Էլեկտրոնային աղյուսակի «S» սյան համապատասխան բջիջում ներկայացված՝ դպրոցի սովորողների ընդհանուր թիվը պետք է հավասար լինի բոլոր դասարանների սովորողների թվերի գումարին, ինչպես նաև 4-րդ բաժնում ներկայացված տարրական դպրոցի, միջին դպրոցի և ավագ դպրոցի սովորողների թվերի գումարին:
Նախաբան 2
2.Մանկապարտեզի համապատասխան լիցենզիայով սահմանված երեխաների սահմանային (ըստ լիցենզիայի հավելվածի) և փաստացի թվեր
3. Մանկապարտեզի երեխաների թիվը և երեխաների թիվն' ըստ խմբերի
4.Մանկապարտեզի տարատարիք խմբերի թիվը և այդ խմբ(եր)ում ընդգրկված երեխաների թիվն' ըստ ծննդյան տարեթվերի
5.Մանկավարժական աշխատողների թիվը, մանկավարժական աշխատողներին հատկացված հաստիքային միավորների թիվը և հաստիքային միավորներն' ըստ պաշտոնների
6.Հաստատության աշխատանքային ռեժիմը
ՀՀ կրթության տեսչական մարմնի' ռիսկի գնահատման, ստուգումների պլանավորման, վերլուծությունների և գնահատման վարչությունը (ՌԳՍՊՎԳ) պատրաստել է այս մեթոդական ուղեցույցը՝ նպատակ ունենալով աջակցել նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների տնօրեններին և աշխատողներին' կրթական գործունեությունը բնութագրող ռիսկային հիմնական չափանիշների վերագնահատման համար անհրաժեշտ տեղեկատվությունը համապատասխան հավելվածում լրացնելու համար:
Կապ մեզ հետ ք. Երևան,Կոմիտաս 37/4 Հեռ.' (+374 15) 203050, Էլ. հասցե' risker@eib.gov.am Վեբ կայք' www.eib.am
|
Ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին ՀՀ օրենքի հոդված 2.1.-ի պահանջներով, հիմք ընդունելով ՀՀ կառավարության 25.11.2021թ. N 1947-Ն որոշմամբ հաստատված «ՀՀ կրթության տեսչական մարմնի' ռիսկի վրա հիմնված ստուգումների մեթոդաբանությունը և ռիսկայնությունը որոշող չափանիշների ընդհանուր նկարագիրը հաստատելու մասին» հավելվածը (այսուհետ՝ մեթոդաբանություն)՝ ՀՀ կրթության տեսչական մարմինը (այսուհետ՝ տեսչական մարմին) յուրաքանչյուր ուսումնական տարվա սկզբին իրականացնում է ՀՀ նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների (այսուհետ՝ մանկապարտեզ) կրթական գործունեությունը բնութագրող ռիսկերի (ոլորտային, անհատական) վերագնահատում: Այդ գործընթացն իրականացնելիս տեսչական մարմինն իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակում, ըստ գնահատման բնութագրիչների կազմված հավելվածի (Excel ձևաչափ), ՀՀ մարզպետարաններից, Երևանի քաղաքապետարանից, ոչ պետական մանկապարտեզներից հավաքագրում է տեղեկատվություն: Անհրաժեշտ տեղեկատվությունը լրացված հավելվածով, տրամադրում են մանկապարտեզների տնօրենները:
Հավաքագրված տվյալները հնարավորություն են տալիս տեսչական մարմնին'
Նախադպրոցական կրթության ոլորտում՝ ըստ հավաքագրված տեղեկատվության՝ մանկապարտեզի ռիսկը վերագնահատվում է կրթական գործունեությունը բնութագրող հետևյալ չափանիշների համաձայն.
Տեսչական մարմնի կողմից տրամադրվող հավելվածը (էլեկտրոնային աղյուսակը)՝ համաձայն մեթոդաբանության՝ արդեն իսկ ներառում է տեղեկատվություն մանկապարտեզի անվանման, կազմակերպաիրավական ձևի, հարկ վճարողի հաշվառման համարի (ՀՎՀՀ), պետական ռեգիստրի կոդի վերաբերյալ: Այս տեղեկատվությունն ըստ անհրաժեշտության թարմացվում է լիազոր մարմնի կամ մանկապարտեզի կողմից: Նոր տեղեկատվությունը տրամադրվում է՝ չխախտելով հավելվածում առկա մանկապարտեզների հաջորդականությունը: Հավելվածում չներառված մանկապարտեզների մասին համապատասխան տեղեկատվությունը լրացվում է ներքևում՝ առկա տեղեկատվությունից հետո:
Ելնելով վերոգրյալից, մանկապարտեզների տնօրենների կողմից էլեկտրոնային աղյուսակի համապատասխան տողում
Նշված յուրաքանչյուր կետի վերաբերյալ համապատասխան տեղեկատվությունը ճշգրիտ լրացնելու համար անհրաժեշտ է հետևել սույն ուղեցույցին, բերված օրինակներին: Տեղեկատվությունը անհրաժեշտ է տրամադրել էլեկտրոնային (Excel) տարբերակով:
ՄԱՆԿԱՊԱՐՏԵԶԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՌԻՍԿԱՅՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲՆՈՒԹԱԳՐՈՂ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ
Նկ. 1 Նկ. 2
Ինչպես ներկայացված է նկար 1-ում և 2-ում' H և BB սյուների համապատասխան բջիջներում անհրաժեշտ է լրացնել մանկապարտեզի խմբերի թիվը և այդ թվերը պետք է համընկնեն: Իսկ BC սյան համապատասխան բջջում պետք է լրացվի հաստատությունում գործող միջին և ավագ խմբերի ընդհանուր թիվը: Օրինակ, ենթադրենք հաստատությունում գործում է 6 խումբ, որից 2-ը' կրտսեր, 3-ը' միջին և 1-ը' ավագ: Պահանջվող տեղեկատվությունը հավելվածում լրացնելու դեպքում կունենանք նկար 3-ում և 4-ում ներկայացված տեսքը:
Նկ. 3 Նկ. 4
Նկ. 5
Նկ. 6
Ըստ մանկապարտեզի լիցենզիայի հավելվածի՝ երեխաների սահմանային թվերը ներկայացվում են ըստ տարիքային փուլերի կամ ըստ տարիքային խմբերի: Հետևաբար, այն մանկապարտեզներում, որտեղ լիցենզիայով սահմանված երեխաների սահմանային թվերը տրված են'
Նկար 5-ում և 6-ում եզրագծված հատվածները լրացվում են մանկապարտեզի' նախադպրոցական կրթական ծրագրով գործունեության լիցենզիա տալու մասին հրամանի (վերջին ստացած) և հաստատության կողմից վարվող գրանցամատյանի հիման վրա:
Նկար 5-ի եզրագծված հատվածում անհրաժեշտ է լրացնել սաների թիվն՝ ըստ տարիքային փուլերի: Յուրաքանչյուր տարիքային փուլում պետք է նշվի մանկապարտեզի համապատասխան լիցենզիայով սահմանված՝ սաների սահմանային թիվը և փաստացի գրանցված երեխաների թիվը: Հավելվածում տարիքային փուլերը բաժանված են 4 խմբերի, մասնավորապես'
I, K, M, O սյունակների համապատասխան վանդակներում անհրաժեշտ է լրացնել նախադպրոցական կրթական ծրագրով գործունեության լիցենզիա տալու մասին հրամանում նշված' համապատասխան տարիքային փուլերին հատկացված սաների համակազմի սահմանային տեղերի թիվը, իսկ J, L, N, P սյունակաների համապատասխան վանդակներում' մանկապարտեզ հաճախող սաների փատացի թիվն ըստ գրանցամատյանի: Օրինակ, եթե մանկապարտեզի համապատասխան լիցենզիայով սահմանված է, որ նախադպրոցական կրթական ծրագրով, կրտսեր, միջին և ավագ նախադպրոցական տարիքային փուլերով տրվում են համակազմի համապատասխանաբար 33, 32, 21 սահմանային տեղեր, իսկ սաների փաստացի թիվը' վաղ տարիքային փուլում' 9, կրտսեր նախադպրոցական տարիքային փուլում' 17, միջին նախադպրոցական տարիքային փուլում 15 և ավագ նախադպրոցական տարիքային փուլում' 11 երեխա է, ապա հավելվածում տեղեկատվությունը լրացվում է նկար 7-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 7
Եվ, քանի որ բերված օրինակում նշված չէ վաղ տարիքային փուլի երեխաներին լիցենզիայով հատկացված սահմանային տեղերի թիվը, հետևաբար I3 բջջում նշվել է 0 թիվը, հակառակ դեպքում համապատասխան վանդակում կլրացվի հատկացված սահմանային տեղերի քանակը:
Համաձայն Նախադպրոցական կրթության մասին ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետի'
Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունում երեխաների տարիքային հենքի հիման վրա ձևավորվում են հետևյալ տարիքային խմբերը.
1) վաղ մանկության տարիքի առաջին խումբ՝ 0-ից մինչև 1 տարեկան հասակը.
2) վաղ մանկության տարիքի երկրորդ խումբ՝ 1-ից մինչև 2 տարեկան հասակը.
3) կրտսեր առաջին խումբ՝ 2-ից մինչև 3 տարեկան հասակը.
4) կրտսեր երկրորդ խումբ՝ 3-ից մինչև 4 տարեկան հասակը.
5) միջին խումբ՝ 4-ից մինչև 5 տարեկան հասակը.
6) ավագ խումբ՝ 5-ից մինչև 6 տարեկան հասակը:
Q, S, U, W, Y, AA սյունակների համապատասխան վանդակներում անհրաժեշտ է լրացնել նախադպրոցական կրթական ծրագրով գործունեության լիցենզիա տալու մասին հրամանում նշված՝ համապատասխան տարիքային խմբերին հատկացված համակազմի սահմանային տեղերի թիվը, իսկ R, T, V, X, Z, AB սյունակաների համապատասխան վանդակում' մանկապարտեզ հաճախող սաների փատացի թիվն ըստ գրանցամատյանի: Օրինակ, եթե ուսումնական հաստատության համապատասխան լիցենզիայով սահմանված է, որ նախադպրոցական կրթական ծրագրով, վաղ տարիքային խմբի 1-ին և 2-րդ, կրտսեր տարիքային խմբի 1-ին և 2-րդ, միջին և ավագ նախադպրոցական տարիքային խմբերի, առկա ուսուցմամբ, տրվում են համապատասխանաբար 10, 10, 18, 18, 30, 30 համակազմի սահմանային տեղեր, իսկ սաների փաստացի թիվը' վաղ տարիքային 1-ին խմբում' 3, կրտսեր նախադպրոցական 1-ին խմբում' 11, միջին նախադպրոցական խմբում' 18 և ավագ նախադպրոցական խմբում' 15 երեխա է, ապա հավելվածում լրացված տեղեկատվությունը ունենում է նկար 8-ում ներկայացված տեսքը:
Նկ. 8
Նկ. 9
AC սյան համապատասխան բջիջում լրացված երեխաների թիվը պետք է հավասար լինի թե տարիքային փուլերով կամ տարիքային խմբերով նշված փաստացի թվերի գումարին, թե ըստ խմբերի երեխաների թվերի գումարին:
AD-ից AL սյունակների համապատասխան տողում անհրաժեշտ է լրացնել երեխաների թիվն ըստ առանձին խմբերի, այսինքն յուրաքանչյուր խմբում քանի երեխա է ընդգրկված: Եթե հաստատությունում տարիքային խմբերը մի քանիսն են, անհրաժեշտ է համապատասխան խմբի սյուների թիվը ավելացնել: Օրինակ, եթե մանկապարտեզն ունի 3 միջին տարիքային խումբ, ապա հավելվածում պետք է ավելացնել ևս 1 սյուն (Նկար 10):
3 |
1 |
2 |
Նկ. 10
3 |
2 |
1 |
Նկ. 11
Նկար 11-ում ներկայացված է հավելվածի այն մասը, որում անհրաժեշտ է լրացնել տեղեկատվություն մանկապարտեզում գործող տարատարիք խմբերի մասին (տարբեր տարիքի երեխաներից ձևավորված): Եզրագծված վանդակներից 1-ինում պետք է նշել տարատարիք խմբերի թիվը, 2-րդում՝ խմբում ներառված երեխաների թիվն ըստ իրենց ծննդյան տարեթվերի:
Եթե մանկապարտեզում գործող տարատարիք խմբերը 2-ն են, ապա անհրաժեշտ է երկրորդ խմբի մասին տեղեկատվությունը լրացնել նկար 11-ում ներկայացված 3-րդ տարանջատված հատվածում: Եթե տարատարիք խմբերը 3-ն են, ապա անհրաժեշտ է ավելացնել նոր սյունակներ՝ 3-րդ խմբի մասին տեղեկատվությունը լրացնելու համար և լրացնել համապատասխան սկզբունքով:
Օրինակ' ենթադրենք հասատությունում ձևավորված միջին տարիքային խմբերից 2-ը տարատարիք են' 1-ին խմբում ընդգրկված է 3 տարեթվերի ծնված 12 երեխա (2019թ.' 3, 2018թ.՝ 4, 2019թ.՝ 5) և 2-րդ խմբում ընդգրկված է 2 տարեթվերի ծնված 10 երեխա (2017թ.՝ 5, 2018թ.՝ 5): Այդ տեղեկատվությունը լրացվում է նկար 12-ում ներկայացված տարբերակով:
1 |
2 |
Նկ. 12
Նկ. 13
Նկար 13-ում ներկայացված AZ սյան համապատասխան բջիջում անհրաժեշտ է լրացնել մանկապարտեզում աշխատող մանկավարժական աշխատողների թիվը:
ՀՀ կրթության և գիտության նախարարի 2011թ. ապրիլի 26-ի N 416-Ն հրամանի համաձայն մանկավարժական աշխատողներ են համարվում '
BD-ից BH սյուների համապատասխան տողի, համպատասխան վանդակում անհրաժեշտ է լրացնել յուրաքանչյուր մանկավարժական աշխատողին հատկացված հաստիքային միավորի չափը: Օրինակ, ենթադրենք մանկապարտեզն ունի 5 դաստիարակ և յուրաքանչյուրին հատկացված է 1-ական դրույք, 1 մեթոդիստ' 1.25 դրույք, 1 երաժիշտ' 1 դրույք, 1 հոգեբան' 1 դրույք և 1 պարուսույց' 0.5 դրույք, ապա համապատասխան տվյալները լրացվում են նկար 14-ում ներկայացված ձևով:
Նկ. 14
Մանկավարժական աշխատողներին հատկացված հաստիքային միավորների թիվը (BA սյուն) պետք է հավասար լինի ըստ պաշտոնների բաշխված հաստիքային միավորների գումարին:
Նկար 15-ում ներկայացված գծանշված հատվածում անհրաժեշտ է լրացնել տեղեկատվություն մանկապարտեզի աշխատանքային ռեժիմի վերաբերյալ: Մասնավորապես, եթե մանկապարտեզը գործում է 5-օրյա, 8-ժամյա աշխատանքային գրաֆիկով, ապա տվյալները լրացվում են ըստ ներկայացված ձևի:
Տեսչական մարմնի նախաձեռնությամբ (առաջարկությամբ) եւ անձնական տվյալների լիազոր մարմնի համաձայնությամբ կարող են իրականացվել անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքի վերաբերյալ Տեսչական մարմնի համար անհրաժեշտ քանակի եւ թեմաներով ուսուցումներ:
Ստորև`
ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ` ՀՀ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՉԱԿԱՆ ՄԱՐՄՆԻ ՂԵԿԱՎԱՐԻ ՀՐԱՄԱՆԸ
Սույն ուղեցույցը կազմվել է ՀՀ կրթության տեսչական մարմնի (այսուհետ՝ տեսչական մարմին) կողմից՝ ՀՀ Պարետի 2020 թվականի մայիսի 3-ի «Հայաստանի Հանրապետության ողջ տարածքում կիրառվող ժամանակավոր սահմանափակումների վերաբերյալ» N 63 որոշման (այսուհետ՝ որոշում) 8-րդ կետի և որոշմամբ հաստատված Հավելված N 2-ի հիման վրա:
Ուղեցույցի նպատակն է օգնելու տեսչական մարմնի ծառայողներին և մյուս աշխատակիցներին՝ տեսչական մարմնում, ինչպես նաև տնտեսավարող սուբյեկտներում իրենց աշխատանքի անվտանգ կազմակերպման հարցերում:
ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՏԵՍՉԱԿԱՆ ՄԱՐՄՆՈՒՄ
ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՏՆՏԵՍԱՎԱՐՈՂ ՍՈՒԲՅԵԿՏՈՒՄ
Հավելված
ԻՐԱԶԵԿՄԱՆ ԹԵՐԹԻԿ ԿՈՐՈՆԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ
(COVID-19) ՏԱՐԱԾՄԱՆ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
-Ի՞նչ է վիրուսը:
Նոր կորոնավիրուսը դասվում է կորոնավիրուսների ընտանիքին, որն ունի կենդանական ծագում և այժմ փոխանցվում է մարդուց մարդ: Այն առաջացնում է շնչառական հիվանդություն արդեն վարակված հիվանդի հազալու կամ փռշտալու հետևանքով առաջացած կաթիլի հետ շփման արդյունքում:
- Որո՞նք են ախտանշանները
Ախտանշանները ներառում են (բայց չեն սահմանափակվում)՝ բարձր ջերմություն, հազ, կոկորդի ցավ, թուլություն և դժվարացած շնչառություն: Վարակված անձանց մի մասը կարող է չունենալ որևէ ախտանշան, մի մասի մոտ հիվանդությունը կարող է ընթանալ շատ մեղմ, և նրանք կարող են հեշտությամբ ապաքինվել: Մյուս մասի մոտ կարող է ընթանալ շատ ծանր և կայծակնային:
- Ինչպե՞ս է տարածվում վիրուսը
Վիրուսը տարածվում է մարդուց մարդ՝
1) Կորոնավիրուսային հիվանդությամբ հիվանդի հետ սերտ շփման արդյունքում:
2) Կորոնավիրուսային հիվանդությամբ հաստատված հիվանդի հազալու կամ փռշտալու հետևանքով առաջացած կաթիլի հետ շփման ուղիով, կորոնավիրուսային հիվանդությամբ հիվանդի հազալու կամ փռշտալու հետևանքով առաջացած կաթիլներով աղտոտված մակերեսներին կամ առարկաներին (օրինակ՝ դռան բռնակներ կամ սեղաններ) դիպչելու, այնուհետև՝ բերանին կամ դեմքին դիպչելու հետևանքով:
- Որքա՞ն ժամանակ անձը կարող է լինել վարակիչ այլոց համար
Առողջապահության նախարարությունը ներկայումս առաջարկում է 14 օրվա մեկուսացում՝ արտերկրից ժամանածների և կորոնավիրուսային հիվանդությամբ հաստատված դեպքի հետ սերտ շփում ունեցած անձանց համար:
- Ովքե՞ր են գտնվում ծանր հիվանդության զարգացման բարձր ռիսկային խմբում
Հիվանդության ծանր զարգացման ռիսկի խմբում են գտնվում.
1) 65 և բարձր տարիքի անձինք,
2) Թույլ իմունային համակարգ ունեցող անձինք (օր.՝ քաղցկեղ),
3) Քրոնիկ հիվանդություններ ունեցող անձինք (շնչառական հիվանդություններ՝ ասթմա, թոքային քրոնիկ հիվանդություն (CՕPD), էմֆիզեմա կամ բրոնխիտ, սրտի քրոնիկ անբավարարություն, երիկամների քրոնիկ հիվանդություն, լյարդի քրոնիկ հիվանդություն (հեպատիտ), քրոնիկ նյարդաբանական հիվանդություն (Պարկինսոնի հիվանդություն, ցրված սկլերոզ (MS), ուղեղային կաթված տարած),
4) Շաքարային դիաբետ ունեցող անձինք,
5) Մանկահասակ երեխաներ և նորածիններ
Կորոնավիրուսով վարակվելուց խուսափելու համար անհրաժեշտ է հետևել հետևյալ կանոններին.
1) խուսափել այլ անձանց հետ սերտ շփումներից՝ ձեռքով բարևելուց, համբուրելուց, գրկախառնվելուց,
2) փռշտալիս կամ հազալիս փակել բերանն ու քիթն անձեռոցիկով կամ արմունկով (ոչ դաստակով),
3) օգտագործած անձեռոցիկն անմիջապես նետել փակ աղբարկղը,
4) հաճախակի լվալ ձեռքերն օճառով և ջրով՝ առնվազն 20 վայրկյան, անհնարինության դեպքում ձեռքերը մաքրել ալկոհոլային հիմքով ախտահանիչներով,
5) հաճախորդների հետ անմիջական շփումներ ունենալու պարագայում կրել դիմակներ և ձեռնոցներ, ցանկալի է նաև արտահագուստ (սանիտարական հագուստ),
6) խուսափել աչքերին, քթին, բերանին դիպչելուց,
7) խուսափել շնչառական վարակի ախտանիշ ունեցող անձանց հետ սերտ շփումից, իսկ անխուսափելի շփման դեպքում օգտագործել դիմակ և պահպանել առնվազն 2 մետր հեռավորություն,
8) Յուրաքանչյուր աշխատակցի համար սահմանել օգտագործման տարածքն ախտահանելու համար անհատական պատասխանատվություն կրելու անհրաժեշտությունը։
Աշխատակիցներից մեկի մոտ կորոնավիրուսային վարակի ախտանշանների առկայության դեպքում անհրաժեշտ է՝
1) Աշխատողի մոտ թեթև հազի, ջերմության բարձրացման կամ ինքնազգացողության վատացման դեպքում ապահովել վերջիններիս անհապաղ մեկուսացումը և բժշկական օգնության դիմելը.
2) Անհապաղ քայլեր ձեռնարկվել իր հետ շփում ունեցած անձանց շրջանակը պարզելու, նշված անձանց մեկուսացնելու և այդ մասին ՀՀ առողջապահության նախարարության թեժ գիծ տեղեկացնելու ուղղությամբ՝ զանգահարելով 8003 համարով.
3) Ապահովել անմիջական աշխատանքային և ցանկացած այլ՝ նրան հասանելի տարածքի կամ շփման մակերեսի